Najaarsconcert 2024

Datum: Zondag 29 september 2024.
Aanvang: 15:00 uur
Locatie: Groenestraatkerk, Groenestraat 229 6531 HH Nijmegen
Toegang: € 20

Hommage aan Mozart en Bach
Krönungsmesse, Magnificat

Programma:

Bach     Magnificat
Bach     Agnus Dei/Dona Nobis Pacem uit de Hohe Messe
Mozart  Krönungsmesse

Uitvoerenden:

Bachkoor Nijmegen
Barokorkest La Sorpresa

Algehele leiding: Rob Vermeulen

Magnificat

Het Magnificat is een lofzang van Maria. De tekst is ontleend aan Vers 46-55 uit het eerste hoofdstuk van het Evangelie van Lucas. Bach componeerde de eerste versie ter gelegenheid van het feest van Maria-Visitatie op 2 juli 1723. Hij was toen net cantor geworden van de Thomaskirche in Leipzig.
Waarschijnlijk in het voorjaar van 1732 transponeerde Bach het stuk van Es-Dur naar D-Dur. Dat had wellicht te maken met een veranderde orkestratie. Vanaf die tijd kon Bach bijvoorbeeld beschikken over trompetten en werden er traverso’s toegevoegd aan de groep houtblazers, die oorspronkelijk slechts bestond uit twee hobo’s, bij het Esurientes ingewisseld voor blokfluiten, en een fagot. De blokfluiten zijn in deze laatste versie verdwenen.
De versie die op 29 september wordt gezongen is de getransponeerde versie van 1732. Deze definitieve versie staat bekend onder BWV 243 en wordt tegenwoordig het meest uitgevoerd.

De delen zijn:
1. Magnificat (Koor)
2. Et exsultavit spiritus meus (Sopraan II solo)
3. Quia respexit humilitatem (Sopraan I solo)
4. Omnes generationes (Koor)
5. Quia fecit mihi magna (Bas solo)
6. Et misericordia (Alt solo, Tenor solo)
7. Fecit potentiam (Koor)
8. Deposuit potentes (Tenor solo)
9. Esurientes implevit bonis (Alt solo)
10. Suscepit Israel (Sopraan I, II, Alt)
11. Sicut locutus est (Koor)
12. Gloria patri (Koor)

De eigenlijke lofzang beslaat de eerste elf delen. Elk van de tien verzen van het Lucas evangelie heeft een eigen deel, behalve vers 1:48 dat verdeeld is over de delen 3 en 4. Deel 12 is een Klein Gloria, dat ook gebeden wordt aan het einde van elk tientje van het rozenkransgebed. Halverwege dit laatste deel verandert de maatsoort van een vierkwartsmaat in het plechtige Gloria Patri naar een driekwartsmaat in het Sicut erat in principio. Hier laat Bach het beginthema terugkeren in een feestelijke afsluiting.

Agnus Dei uit de Hohe Messe van Bach. 

De Hohe Messe wordt door vele kenners beschouwd als het absolute hoogtepunt uit het oeuvre van Bach. Dit Agnus Dei zal een waardige bijdrage zijn aan het concert, dat met deze programmering een hommage is aan de twee absolute grootheden Bach en Mozart!

Krönungsmesse

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) werd geboren in Salzburg. Hij was de zoon van Leopold, die kapelmeester was van het orkest van de aartsbisschop van Salzburg. Wolfgang speelde op driejarige leeftijd al piano en begon te componeren toen hij vijf was. Vanaf zijn zevende speelde hij viool. Hij was een muzikaal wonderkind. Vader Leopold nam zijn begaafde zoon mee tijdens zijn tournees door Europa. In 1765 verbleef de familie Mozart acht maanden in Nederland op uitnodiging van Jan Walraad, graaf van Welderen, de laatste telg uit een Gelders-Nijmeegse regentenfamilie. Wolfgang trad tijdens dat verblijf op 11 maart 1766 op tijdens de plechtige inhuldiging van stadhouder Willem V in Den Haag. Hij was toen tien jaar.
Toen Wolfgang zeventien jaar was, was de periode van wonderkind voorbij. Zijn vader Leopold bezorgt hem dan een vaste aanstelling als organist aan het hof van de aartsbisschop van Salzburg. Dat was in die tijd Hieronymus, graaf van Colloredo. In het arbeidscontract wordt hij aangespoord “van ganser harte en met grote vlijt zijn plicht te doen in de kathedraal en in de kapel van het hof en, als de gelegenheid zich voordoet, het hof en de kerk van nieuwe composities te voorzien”, dat tegen een salaris van omgerekend 220 euro per jaar.
In 1779 componeerde Mozart, die toen 23 jaar was, in opdracht van zijn werkgever de Mis in C (KV 317). Het moest een korte mis van maximaal drie kwartier worden en dat lukte. Het werd een Missa Brevis (= korte mis) van nog geen half uur. Het langste deel duurt nauwelijks zes minuten, het kortste nog geen twee minuten.
De première vond plaats op Paaszondag 1779 in de Dom van Salzburg. Twaalf jaar later, in 1791, werd deze mis hergebruikt in Praag, tijdens de kroning van keizer Leopold II van het Heilige Roomse Rijk tot Koning van Bohemen. Sindsdien staat de mis bekend als de Krönungsmesse.
Deze Krönungsmesse is vanaf het begin tot het eind een echte feestmis met veel muzikale hoogtepunten. Om tijd te sparen laat Mozart de vier solisten vaak samen zingen. Het koor heeft een belangrijke rol, die altijd separaat is van de solozang.
Er zijn zes delen, die alle een eigen karakter hebben. Het eerste deel, het Kyrie, is kort, betrekkelijk langzaam en vooral statig (andante maestoso). Het daarop volgende Gloria is een uitbundige lofzang (allegro con spirito). Deze opgewonden sfeer zet zich voort in het Credo (allegro molto), slechts onderbroken door een zeer devoot (adagio) gezongen ‘Et incarnatus est’. In het vierde deel, het Sanctus, klinkt aanvankelijk de statigheid (andante maestoso) van het Kyrie. Het eindigt echter met een juichend Hosanna (allegro assai). Het Benedictus wordt door de vier solisten ingetogen (sotto voce) gezongen, waarna de juichtoon in het Hosanna terugkeert. Het Agnus Dei begint met een fraaie, gedragen sopraansolo (andante sostenuto). Daarna herhaalt zich het thema van het eerste deel en is de cirkel rond.